Σύνοψη
Η αυχενική μοίρα της σπονδυλικής στήλης ή αλλιώς περιοχή του αυχένα είναι ένα πολύπλοκο συγκρότημα διασυνδεδεμένων οστών (σπονδύλων), κινητών αρθρώσεων, νεύρων, συνδέσμων και μυών που λειτουργούν από κοινού για την παροχή στήριξης, σταθερότητας και ευκαμψίας, ειδικότερα όσον αφορά την έκταση, την κάμψη και την περιστροφή. Τραυματισμός σε οποιαδήποτε από αυτές τις δομές στην αυχενική μοίρα της σπονδυλικής στήλης μπορεί να οδηγήσει σε πόνο στον αυχένα. Πολλές φορές, ο πόνος προκαλείται από περισσότερες από μία δομές, καθιστώντας δύσκολο τον εντοπισμό της αιτίας του.
Ο χρόνιος πόνος στον αυχένα αποτελεί ένα σύνδρομο χρόνιου πόνου στην αυχενική μοίρα της σπονδυλικής στήλης που διαρκεί τουλάχιστον 3 μήνες. Συνιστά ένα κοινό πρόβλημα που υποβαθμίζει σοβαρά την ποιότητα της ζωής.
Ανατομία (Αυχενική μοίρα της σπονδυλικής στήλης)
Η ανατομία του αυχένα αποτελεί μια καλά σχεδιασμένη δομή από οστά (σπονδύλους), νεύρα, μύες, συνδέσμους και τένοντες. Η αυχενική μοίρα αποτελείται από επτά σπονδύλους, οι οποίοι είναι οι μικρότεροι και υψηλότεροι σπόνδυλοι της σπονδυλικής στήλης και υποστηρίζονται από δυνατούς συνδέσμους και πολλούς μύες. Οι αυχενικοί σπόνδυλοι συνδέουν το κεφάλι με τη θωρακική μοίρα της σπονδυλικής στήλης (το άνω τμήμα της πλάτης). Και οι επτά σπόνδυλοι είναι αριθμημένοι. Ο Α1, ο πρώτος σπόνδυλος της αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης (που βρίσκεται πιο κοντά στο κρανίο), ονομάζεται και «Άτλας». Ο Α2, ο σπόνδυλος που βρίσκεται από κάτω, είναι γνωστός και ως «Άξονας». Το γράμμα «Α» παραπέμπει στο επίθετο «αυχενικός».
Ανατομία (Ατλαντοϊνιακή άρθρωση)
Αυτή η άρθρωση βρίσκεται στο σημείο που ενώνεται το κατώτερο τμήμα του ινιακού οστού (η βάση του κρανίου) με τον πρώτο αυχενικό σπόνδυλο, τον Άτλαντα. Αυτή η περιοχή καθιστά δυνατή τη διέλευση του νωτιαίου μυελού από το κρανίο προς τα κάτω, στην αυχενική μοίρα της σπονδυλικής στήλης.
Ανατομία (Μεσοσπονδύλιοι δίσκοι))
Οι μεσοσπονδύλιοι δίσκοι είναι απορροφητές κραδασμών («αμορτισέρ») που βρίσκονται ανάμεσα στα οστά της σπονδυλικής στήλης (τους σπονδύλους). Βοηθούν στη διατήρηση της ευελιξίας της πλάτης και ταυτόχρονα στην αντίσταση σε δυνάμεις και επιτρέπουν την κάμψη, την κύρτωση και τη στροφή της σπονδυλικής στήλης. Κάθε μεσοσπονδύλιος δίσκος έχει ένα παχύ εξωτερικό στρώμα που είναι γνωστό ως ινώδης δακτύλιος, ο οποίος περιβάλλει το μαλακό και ζελατινώδη πυρήνα που ονομάζεται πηκτοειδής πυρήνας.
Ανατομία (Ζυγοαποφυσιακές αρθρώσεις)
Οι ζυγοαποφυσιακές αρθρώσεις συνδέουν τους σπονδύλους της σπονδυλικής στήλης. Παρέχουν στήριξη, σταθερότητα και ευελιξία στους σπονδύλους κυρίως κατά την έκταση, την κάμψη και τη στροφή. Κάθε σπόνδυλος έχει δύο ζευγάρια ζυγοαποφυσιακών αρθρώσεων. Βρίσκονται στο οπίσθιο τμήμα του σπονδύλου και για το λόγο αυτό ονομάζονται και οπίσθιες σπονδυλικές αρθρώσεις. Κάθε άρθρωση σχηματίζεται από την κάτω αρθρική απόφυση του υπερκείμενου σπονδύλου και την άνω αρθρική απόφυση του υποκείμενου σπονδύλου. Οι αρθρώσεις αυτές καλύπτονται από χόνδρο και περιβάλλονται από έναν αρθρικό θύλακο. Κάθε θύλακος περιέχει πολλές μικροσκοπικές αλγαισθητικές ίνες, με αποτέλεσμα αυτή η δομή να αποτελεί πιθανή πηγή πόνου. Όπως και οι άλλες αρθρώσεις του σώματος, έτσι και οι ζυγοαποφυσιακές αρθρώσεις μπορεί να εμφανίσουν φλεγμονή και εκφύλιση.
Ανατομία (Νωτιαία νεύρα)
Κατά μήκος όλης της σπονδυλικής στήλης υπάρχει ένα μεγάλο κεντρικό κανάλι που ονομάζεται νωτιαίος ή σπονδυλικός σωλήνας. Στην περιοχή της αυχενικής και της θωρακικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης διέρχεται μέσα από αυτόν το σωλήνα ο νωτιαίος μυελός. Στην περιοχή της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης ο σωλήνας περιέχει μια δέσμη νευρικών ριζών. Ανοίγματα ή οπές σε κάθε πλευρά του σωλήνα που ονομάζονται μεσοσπονδύλια τρήματα (μεσοσπονδύλια τρήματα – σημεία εξόδου μεταξύ δύο γειτονικών σπονδύλων) προσφέρουν διόδους στις νευρικές ρίζες για να περάσουν από τη σπονδυλική στήλη σε άλλες περιοχές του σώματος. .
Αιτίες
Ο πόνος στον αυχένα οφείλεται σε μια υποκείμενη διαταραχή των αρθρώσεων, των δίσκων, των μυών ή των νεύρων στον αυχένα. Οι ανατομικές δομές εντός της αυχενικής περιοχής είναι διασυνδεδεμένες μεταξύ τους, συνεπώς ένας τραυματισμός σε μία από αυτές ενδέχεται να επηρεάσει την εύρυθμη λειτουργία των υπόλοιπων δομών. Ενώ ο οξύς πόνος στον αυχένα συνήθως προκαλείται από μυϊκή θλάση ή διάστρεμμα των μαλακών ιστών, όπως το διάστρεμμα συνδέσμων και τενόντων, ο χρόνιος πόνος στον αυχένα συχνά προκύπτει από κάκωση των ζυγοαποφυσιακών αρθρώσεων και των μεσοσπονδύλιων δίσκων στην κατώτερη αυχενική μοίρα της σπονδυλικής στήλης.
Συχνές Αιτίες (Μυϊκή θλάση και διάστρεμμα συνδέσμου)
Η μυϊκή θλάση και το διάστρεμμα συνδέσμου στον αυχένα που προκαλούνται από βλάβη στους μυς και τους συνδέσμους είναι οι πιο συνηθισμένες αιτίες του πόνου στον αυχένα. Θλάσεις προκύπτουν όταν ένας μυς τεντώνεται υπερβολικά και διαρρηγνύεται, προκαλώντας ζημιά στον ίδιο τον μυ. Διαστρέμματα προκύπτουν όταν η υπερβολική έκταση και η διάρρηξη επηρεάσει τους συνδέσμους που συγκρατούν τα οστά.
Μια μυϊκή θλάση και/ή ένα διάστρεμμα συνδέσμου στον αυχένα μπορεί να συμβεί ξαφνικά, όπως από πτώση ή μέσω μιας ξαφνικής πρόσκρουσης που ωθεί το κεφάλι στο πλάι ή διατηρώντας το κεφάλι σε μια ασυνήθιστη θέση για μεγάλο χρονικό διάστημα, όπως συνομιλώντας επί μακρόν κρατώντας το τηλέφωνο ανάμεσα στον λαιμό και τον ώμο.
Μια μυϊκή θλάση και/ή ένα διάστρεμμα συνδέσμου στον αυχένα μπορεί επίσης να αναπτυχθεί με αργό ρυθμό με την πάροδο του χρόνου από επαναλαμβανόμενες κινήσεις, όπως η κακή στάση του σώματος. Η υπερβολική χρήση ή η αχρησία ορισμένων αυχενικών μυών μπορεί να οδηγήσει σε μυϊκή κόπωση ή αδυναμία που συνεπάγεται πόνο και ενοχλήσεις στον αυχένα. Τα άτομα που κάθονται παρατεταμένα έχοντας το κεφάλι τους σε θέση προς τα εμπρός ή προς τα κάτω, όπως αυτά που εργάζονται στον υπολογιστή σε συνεχή βάση, μπορεί να παρουσιάσουν μυϊκό σφίξιμο στο πίσω μέρος του κεφαλιού και σταδιακά να αναπτύξουν πόνο στον αυχένα.
Επιπλέον, ορισμένα επαγγέλματα όπως κομμωτές και οδηγοί, μπορεί να διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για πόνο στον αυχένα λόγω της στάσης του κεφαλιού τους κατά την εργασία.
Τέλος, ο ύπνος με τον αυχένα σε άβολη ή αφύσικη θέση που επιβαρύνει τον αυχένα μπορεί επίσης να οδηγήσει σε αυχενικό πόνο το πρωί. Αναφέρεται συχνά ως «πιάσιμο» του αυχένα.
Συχνές Αιτίες (Εκφυλιστική δισκοπάθεια)
Άλλη μια συχνή αιτία για τον πόνο στον αυχένα είναι η εκφυλιστική δισκοπάθεια. Πρόκειται για μια πάθηση που σχετίζεται με την πάροδο της ηλικίας και παρουσιάζεται όταν ένας ή περισσότεροι μεσοσπονδύλιοι δίσκοι φθείρονται ή εμφανίζουν ρωγμές/σχισμές και επιτρέπουν τη μετατόπιση των σπονδύλων πάνω και κάτω από τον αντίστοιχο δίσκο. Τα οστά μπορεί να τρίβονται μεταξύ τους και να συμπιέζουν γειτονικές νευρικές ρίζες, προκαλώντας πόνο και πιθανώς συνοδά νευρολογικά συμπτώματα όπως μυρμήγκιασμα, μούδιασμα ή/και αδυναμία στις περιοχές που τροφοδοτούνται από τις πάσχουσες νευρικές ρίζες.
Συχνές Αιτίες (Αυχενική κήλη μεσοσπονδύλιου δίσκου)
Η κήλη μεσοσπονδύλιου δίσκου στην αυχενική μοίρα της σπονδυλικής στήλης είναι μια πάθηση που αφορά τον αυχένα και μπορεί να προκαλέσει αυχεναλγία. Η δισκοκήλη μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την προς τα έξω προβολή του εσωτερικού υλικού του δίσκου και την άσκηση επιβλαβούς πίεσης σε κοντινές νευρικές ρίζες. Αυτό μπορεί να προκαλέσει αυχενικό πόνο και ενδεχομένως πόνους και νευρολογικά συμπτώματα όπως μυρμήγκιασμα, μούδιασμα ή/και αδυναμία που αντανακλά στον ώμο, το βραχίονα ή/και την άκρα χείρα.
Συχνές Αιτίες (Σύνδρομο ζυγοαποφυσιακών αρθρώσεων)
Το σύνδρομο ή η πάθηση των ζυγοαποφυσιακών αρθρώσεων αναφέρεται στον πόνο που προέρχεται από αυτές τις αρθρώσεις. Οι παθήσεις των συγκεκριμένων αρθρώσεων συγκαταλέγονται στα συχνότερα υποτροπιάζοντα προβλήματα του αυχένα που μπορεί να οδηγήσουν από ήπιο, μέχρι πολύ σοβαρού βαθμού περιορισμό της δραστηριότητας των ασθενών.
Συχνές Αιτίες (Οστεοαρθρίτιδα αυχενικής μοίρας)
Η οστεοαρθρίτιδα της σπονδυλικής στήλης εμφανίζεται ως συνέπεια της φυσιολογικής διαδικασίας της γήρανσης. Μπορεί να προσβάλει τη σπονδυλική στήλη σε οποιοδήποτε τμήμα, προκαλώντας πόνο και ενοχλήσεις που ενδέχεται να επιδεινώνονται με την πάροδο του χρόνου. Η αυχενική σπονδύλωση είναι ένας γενικός όρος για την περιγραφή του πόνου που προκαλείται από εκφυλιστικές παθήσεις στην αυχενική μοίρα της σπονδυλικής στήλης.
Συχνές Αιτίες (Στένωση των τρημάτων στην αυχενική μοίρα)
Η στένωση των τρημάτων στην αυχενική μοίρα της σπονδυλικής στήλης είναι η συχνότερη αιτία αυχενικής ριζοπάθειας. Όταν ένα τρήμα (οστικό άνοιγμα, μέσα από το οποίο η νευρική ρίζα εγκαταλείπει το νωτιαίο σωλήνα) στενεύει και μικραίνει, η νευρική ρίζα έχει λιγότερο χώρο και μπορεί να συμπιέζεται. Οι εκφυλιστικές αλλοιώσεις σε συνάρτηση με οστεοαρθρίτιδα ή/και εκφυλιστική δισκοπάθεια στην αυχενική μοίρα της σπονδυλικής στήλης μπορεί να δημιουργήσουν οστικές προεξοχές (οστεόφυτα) καθώς και πάχυνση (οστεοποίηση/οστέωση) των σπονδυλικών συνδέσμων ή προβολή ενός μεσοσπονδύλιου δίσκου, με αποτέλεσμα την άσκηση επιβλαβούς πίεσης στη νευρική ρίζα μέσα στο μεσοσπονδύλιο τρήμα.
Συχνές Αιτίες (Αυχενική Σπονδυλική Στένωση)
Η σπονδυλική στένωση αναφέρεται στη στένωση του σπονδυλικού σωλήνα (του οστικού σωλήνα, μέσα από τον οποίο διέρχονται τα νωτιαία νεύρα και ο νωτιαίος μυελός) ή των μεσοσπονδύλιων τρημάτων (των μεσοσπονδύλιων ανοιγμάτων, μέσα από τα οποία εξέρχονται οι νευρικές ρίζες από τον σπονδυλικό σωλήνα). Αυτή η κατάσταση μπορεί να προκαλέσει συμπίεση των νεύρων ή του νωτιαίου μυελού (αυχενική μυελοπάθεια). Η σπονδυλική στένωση είναι συχνά το αποτέλεσμα εκφυλιστικών παθήσεων όπως η φθορά των αρθρώσεων (οστεοαρθρίτιδα) ή/και η εκφυλιστική αλλοίωση των μεσοσπονδύλιων δίσκων.
Συχνές Αιτίες (Αυχενική ριζοπάθεια)
Η αυχενική ριζοπάθεια είναι μια πάθηση, κατά την οποία υπάρχει δυσλειτουργία μίας ή περισσοτέρων νευρικών ριζών στην αυχενική μοίρα της σπονδυλικής στήλης και η οποία εκδηλώνεται κατά κανόνα ως πόνος που αντανακλά από τον αυχένα κατά μήκος της πάσχουσας νευρικής ρίζας. Μπορεί να συνοδεύεται από διαταραχές της αισθητικότητας, της κινητικότητας ή των αντανακλαστικών. Κάθε πάθηση, στην οποία συμπιέζονται ή ερεθίζονται με οποιονδήποτε τρόπο οι αυχενικές νευρικές ρίζες, μπορεί να προκαλέσει αυχενική ριζοπάθεια. Τις περισσότερες φορές είναι αποτέλεσμα εκφυλιστικής νόσου στην αυχενική μοίρα της σπονδυλικής στήλης, μπορεί, όμως, να εμφανιστεί και ως συνέπεια οξείας κάκωσης.
Συχνές Αιτίες (Τραύμα)
Ο πόνος στον αυχένα μπορεί να προκληθεί από άμεσο τραύμα στο πίσω μέρος τους κεφαλιού ή του αυχένα. Αυτό θα μπορούσε να οφείλεται σε οτιδήποτε, από μια πτώση έως ένα τροχαίο ατύχημα ή ακόμη και σε αθλητικό τραυματισμό. Οι ζυγοαποφυσιακές αρθρώσεις στην αυχενική μοίρα της σπονδυλικής στήλης είναι επιρρεπείς σε τραυματισμούς λόγω της λειτουργίας τους να φέρουν βάρος και να στηρίζουν ταυτόχρονα το κεφάλι. Η πιο συνηθισμένη αιτία του τραύματος στις ζυγοαποφυσιακές αρθρώσεις είναι η αυχενική κάκωση ως αποτέλεσμα ενός τροχαίου ατυχήματος που οδηγεί σε πόνο αμέσως μετά τον τραυματισμό. Ο αυχενικός πόνος που οφείλεται στην κάκωση του αυχένα από τράνταγμα μπορεί να υποχωρήσει σε λίγες ημέρες ή να διαρκέσει χρόνια.
Συμπτώματα
Τα συμπτώματα του πόνου στον αυχένα μπορεί να εμφανιστούν με διαφορετικές μορφές, ανάλογα με την πηγή του πόνου και τη σοβαρότητα του τραυματισμού. Ο πόνος στον αυχένα μπορεί να είναι ήπιος και απλώς ενοχλητικός ή μπορεί να είναι τόσο έντονος που να παρεμποδίζει σημαντικές καθημερινές δραστηριότητες καθώς και τον ύπνο. Ο πόνος στον αυχένα μπορεί να παρουσιαστεί ξαφνικά ή μπορεί να αναπτυχθεί με αργό ρυθμό και να επιδεινωθεί σταδιακά με την πάροδο του χρόνου. Τα συμπτώματα του πόνου στον αυχένα μπορεί να είναι βραχυπρόθεσμα, να εμφανίζονται και να εξαφανίζονται τακτικά, να επανέρχονται κατά διαστήματα ή να είναι μόνιμα.
Ο πόνος στον αυχένα συνήθως συνδέεται με δυσκαμψία στον αυχένα, η οποία χαρακτηρίζεται κατά κανόνα από πιάσιμο και μειωμένο εύρος κίνησης, ειδικότερα κατά την κίνηση του κεφαλιού από τη μια πλευρά στην άλλη.
Μπορεί επίσης να συνοδεύεται με πονοκέφαλο. Ο αυχενογενής πονοκέφαλος αποτελεί ένα συγκεκριμένο είδος πονοκεφάλου που εμφανίζεται όταν ο πόνος από μια ορισμένη πηγή στον αυχένα διοχετεύεται προς τα πάνω στο κεφάλι.
Στις περιπτώσεις της σπονδυλικής στένωσης και της αυχενικής δισκοκήλης, ένα προσβεβλημένο νωτιαίο νεύρο στην αυχενική περιοχή μπορεί να οδηγήσει σε πόνο στον αυχένα και ενδεχομένως να προκαλέσει πόνο και συμπτώματα στα νεύρα όπως μυρμήγκιασμα, μούδιασμα ή/και αδυναμία που μπορεί να αντανακλάται προς τα κάτω στον ώμο, το βραχίονα ή/και την άκρα χείρα.
Τα συμπτώματα του πόνου στον αυχένα μπορεί να οξυνθούν από ορισμένες δραστηριότητες ή στάσεις και συνήθως ανακουφίζονται με την αλλαγή της σωματικής στάσης.
Θεραπεία
Οι επιλογές της θεραπείας του πόνου στον αυχένα εξαρτώνται από την προέλευση του πόνου και τη σοβαρότητα του τραυματισμού. Η θεραπεία του αυχενικού πόνου επικεντρώνεται στην ελαχιστοποίηση του πόνου, στη σταθεροποίηση της σπονδυλικής στήλης και στη βελτίωση ή διατήρηση της κινητικότητας. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με ανάπαυση, θερμοθεραπεία, αναλγητικά/αντιφλεγμονώδη φάρμακα, μυοχαλαρωτικά, χειροθεραπεία καθώς και φυσικοθεραπεία.
Μπορεί επίσης να γίνει διήθηση ή αποκλεισμός των ζυγοαποφυσιακών αρθρώσεων, ώστε να διαγνωστεί και να αντιμετωπιστεί ο πόνος. Αν οι μη χειρουργικές θεραπευτικές μέθοδοι αποβούν αναποτελεσματικές και ο ασθενής ανταποκριθεί θετικά στον αποκλεισμό των ζυγοαποφυσιακών αρθρώσεων, τότε η επόμενη θεραπευτική επιλογή είναι συχνά η απονεύρωση των ζυγοαποφυσιακών αρθρώσεων με ραδιοσυχνότητα.
Η αυχενική ριζοπάθεια μπορεί κατά κανόνα να αντιμετωπιστεί επιτυχώς χωρίς χειρουργική επέμβαση με συνδυασμό τεχνικών διαχείρισης του πόνου, φυσικοθεραπείας και θεραπευτικών εγχύσεων στη σπονδυλική στήλη.
Η χειρουργική επέμβαση συνιστάται όταν οι συντηρητικές μέθοδοι θεραπείας δεν επιφέρουν ανακούφιση από τον πόνο ή σε περιπτώσεις που υπάρχει σημαντικό νευρολογικό έλλειμμα, όπως προοδευτική μυϊκή αδυναμία ή συμπίεση του νωτιαίου μυελού στην αυχενική μοίρα της σπονδυλικής στήλης (αυχενική μυελοπάθεια).
Βιβλιογραφία
- Kraemer J., Hasenbring M., Kraemer R., Taub E., Theodoridis T., Wilke H.J.: Intervertebral Disc Diseases: Causes, Diagnosis, Treatment and Prophylaxis. Thieme 2009.
- Theodoridis T., Kraemer J.: Injektionstherapie an der Wirbelsäule. Manual und Atlas. 3. Auflage. Thieme 2017.
- Rhee J., Yoon T., Riew D.: Cervical Radiculopathy. Journal of the American Academy of Orthopaedic Surgeons 2007; 15: 486-494.
- Childress M., Becker B.: Nonoperative management of cervical radiculopathy. American Family Physician 2016; 93(9): 746-754.
- Woods B., Hilibrand A.: Cervical Radiculopathy: Epidemiology, Etiology, Diagnosis, and Treatment. Journal of Spinal Disorders & Techniques 2015; 28(5): 251-259.
- Haldeman S., Dagenais S.: Cervicogenic Headaches. A critical Review. The Spine Journal 2001; 1(1): 31-46.
- Niethard F., Pfeil J., Biberhaler P.: Orthopädie und Unfallchirurgie. 6. Auflage. Thieme 2009.
- Wirth CJ., Mutscher W.: Praxis der Orthopädie und Unfallchirurgie. 2. Auflage. Thieme 2009.
