Σύνοψη
Η θωρακική μοίρα της σπονδυλικής στήλης βρίσκεται στο άνω μέρος της πλάτης και αποτελεί τη μεγαλύτερη περιοχή της σπονδυλικής στήλης. Είναι ένα πολύπλοκο συγκρότημα διασυνδεδεμένων οστών (σπονδύλων), αρθρώσεων, νεύρων, συνδέσμων και μυών που λειτουργούν από κοινού για την παροχή στήριξης και σταθερότητας. Τραυματισμός σε οποιαδήποτε από αυτές τις δομές στη θωρακική μοίρα της σπονδυλικής στήλης μπορεί να οδηγήσει σε πόνο στην άνω πλάτη. Πολλές φορές, ο πόνος προκαλείται από περισσότερες από μία δομές, καθιστώντας δύσκολο τον εντοπισμό της πηγής του πόνου. Ο χρόνιος πόνος στην άνω πλάτη αποτελεί ένα σύνδρομο χρόνιου πόνου στη θωρακική μοίρα της σπονδυλικής στήλης που διαρκεί τουλάχιστον 3 μήνες. Ο πόνος στην άνω πλάτη συνήθως προκαλείται από μυϊκό ερεθισμό, ο οποίος αναφέρεται επίσης ως μυοπεριτονιακός πόνος.
Ανατομία (Θωρακική μοίρα σπονδυλικής στήλης)
Η θωρακική μοίρα της σπονδυλικής στήλης αποτελείται από 12 σπονδύλους, στους οποίους έχουν εκχωρηθεί αριθμοί από Θ1 έως Θ12. Το γράμμα «Θ» αντιπροσωπεύει τους θωρακικούς σπονδύλους. Ο Θ1, ο ανώτατος θωρακικός σπόνδυλος, συνδέεται με τον κατώτερο αυχενικό σπόνδυλο, Α7, στην αυχενική μοίρα της σπονδυλικής στήλης. Ο Θ12, ο κατώτερος θωρακικός σπόνδυλος, συνδέεται με τον πρώτο οσφυϊκό σπόνδυλο, Ο1, στην οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης. Επιπλέον, αυτοί οι σπόνδυλοι λειτουργούν ως σημεία πρόσδεσης για το θωρακικό κλωβό. Η θωρακική μοίρα της σπονδυλικής στήλης διαδραματίζει διάφορους κρίσιμους ρόλους, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται:
1. Προστασία του νωτιαίου μυελού και των νωτιαίων νεύρων.
Οι θωρακικοί σπόνδυλοι προστατεύουν το νωτιαίο μυελό, μια δέσμη νεύρων που μεταδίδει μηνύματα από τον εγκέφαλο στο υπόλοιπο σώμα. Ο νωτιαίος μυελός διασχίζει ένα μεγάλο κεντρικό κανάλι, το οποίο ονομάζεται σπονδυλικός σωλήνας. Τα ανοίγματα ή οπές σε κάθε πλευρά του καναλιού που ονομάζονται μεσοσπονδύλια τρήματα (μεσοσπονδύλιο τρήμα – τρήμα ανάμεσα σε δύο παρακείμενους σπονδύλους) αποτελούν διόδους για τις θωρακικές νευρικές ρίζες. Τα νεύρα της θωρακικής σπονδυλικής στήλης ελέγχουν τα κινητικά και αισθητηριακά σήματα κυρίως στην άνω πλάτη, το στήθος και την κοιλιακή χώρα.
2. Μέσο αγκύρωσης για τον θωρακικό κλωβό.
Ο θωρακικός κλωβός που στηρίζεται από τη θωρακική μοίρα της σπονδυλικής στήλης στην πλάτη, σχηματίζει μια οστέινη δομή που περιβάλλει και προστατεύει τα εσωτερικά όργανα, όπως οι πνεύμονες και η καρδιά.
Ανατομία (Πλευροσπονδυλικές αρθρώσεις)
Σ’ αυτές τις αρθρώσεις συνδέεται ή συναρθρώνεται ένας θωρακικός σπόνδυλος με μία πλευρά.
Ανατομία (Μεσοσπονδύλιοι δίσκοι)
Οι μεσοσπονδύλιοι δίσκοι είναι απορροφητές κραδασμών («αμορτισέρ») που βρίσκονται ανάμεσα στα οστά της σπονδυλικής στήλης (τους σπονδύλους). Βοηθούν στη διατήρηση της ευελιξίας της πλάτης και ταυτόχρονα στην αντίσταση σε δυνάμεις και επιτρέπουν την κάμψη, την κύρτωση και τη στροφή της σπονδυλικής στήλης. Κάθε μεσοσπονδύλιος δίσκος έχει ένα παχύ εξωτερικό στρώμα που είναι γνωστό ως ινώδης δακτύλιος, ο οποίος περιβάλλει το μαλακό και ζελατινώδη πυρήνα που ονομάζεται πηκτοειδής πυρήνας.
Ανατομία (Ζυγοαποφυσιακές αρθρώσεις)
Οι ζυγοαποφυσιακές αρθρώσεις συνδέουν τους σπονδύλους της σπονδυλικής στήλης. Παρέχουν στήριξη, σταθερότητα και ευελιξία στους σπονδύλους κυρίως κατά την έκταση, την κάμψη και τη στροφή. Κάθε σπόνδυλος έχει δύο ζευγάρια ζυγοαποφυσιακών αρθρώσεων. Βρίσκονται στο οπίσθιο τμήμα του σπονδύλου και για το λόγο αυτό ονομάζονται και οπίσθιες σπονδυλικές αρθρώσεις. Κάθε άρθρωση σχηματίζεται από την κάτω αρθρική απόφυση του υπερκείμενου σπονδύλου και την άνω αρθρική απόφυση του υποκείμενου σπονδύλου. Οι αρθρώσεις αυτές καλύπτονται από χόνδρο και περιβάλλονται από έναν αρθρικό θύλακο. Κάθε θύλακος περιέχει πολλές μικροσκοπικές αλγαισθητικές ίνες, με αποτέλεσμα αυτή η δομή να αποτελεί πιθανή πηγή πόνου. Όπως και οι άλλες αρθρώσεις του σώματος, έτσι και οι ζυγοαποφυσιακές αρθρώσεις μπορεί να εμφανίσουν φλεγμονή και εκφύλιση.
Αιτίες
Ο πόνος στην άνω πλάτη οφείλεται σε μια υποκείμενη διαταραχή των οστών, των αρθρώσεων, των δίσκων, των μυών ή των νεύρων στο άνω μέρος της πλάτης. Οι ανατομικές δομές εντός της θωρακικής περιοχής είναι διασυνδεδεμένες μεταξύ τους, συνεπώς ένας τραυματισμός σε μία από αυτές ενδέχεται να επηρεάσει την εύρυθμη λειτουργία και των υπόλοιπων δομών. Σε σύγκριση με την αυχενική και οσφυϊκή μοίρα, η θωρακική μοίρα είναι πολύ περισσότερο ανθεκτική στους τραυματισμούς και τον πόνο.
Αιτίες (Μυϊκή θλάση και διάστρεμμα συνδέσμου)
Οι θλάσεις και τα διαστρέμματα στο άνω μέρος της πλάτης που προκαλούνται από βλάβη στους μυς και τους συνδέσμους είναι οι πιο συνηθισμένες αιτίες του πόνου στην άνω πλάτη. Θλάσεις προκύπτουν όταν ένας μυς τεντώνεται υπερβολικά και διαρρηγνύεται, προκαλώντας ζημιά στον ίδιο τον μυ. Διαστρέμματα προκύπτουν όταν η υπερβολική έκταση και η διάρρηξη επηρεάσει τους συνδέσμους που συγκρατούν τα οστά. Μια μυϊκή θλάση ή/και ένα διάστρεμμα συνδέσμου στη θωρακική περιοχή μπορεί να συμβεί ξαφνικά, όπως από την άρση ενός βαρέος αντικειμένου ή λόγω στροφής της σπονδυλικής στήλης κατά την άρση. Μπορεί επίσης να αναπτυχθεί με αργό ρυθμό με την πάροδο του χρόνου από επαναλαμβανόμενες κινήσεις, όπως η κακή στάση του σώματος. Η υπερβολική χρήση ή η αχρησία των μεγάλων μυών της άνω πλάτης μπορεί να οδηγήσει σε μυϊκή κόπωση ή αδυναμία που συνεπάγεται πόνο και ενοχλήσεις στην άνω πλάτη. Ο μυοπεριτονιακός πόνος αναφέρεται στον πόνο που προκαλείται από μυϊκό ερεθισμό. Τα σημεία πυροδότησης του πόνου (trigger points) είναι υπερευαίσθητα, επώδυνα σημεία που μπορούν να σχηματιστούν πάνω στους μυς.
Αιτίες (Εκφυλιστική δισκοπάθεια)
Άλλη μια συχνή αιτία για τον πόνο στην άνω πλάτη είναι η εκφυλιστική δισκοπάθεια. Πρόκειται για μια πάθηση που σχετίζεται με την πάροδο της ηλικίας και παρουσιάζεται όταν ένας ή περισσότεροι μεσοσπονδύλιοι δίσκοι φθείρονται ή εμφανίζουν ρωγμές/σχισμές και επιτρέπουν τη μετατόπιση των σπονδύλων πάνω και κάτω από τον αντίστοιχο δίσκο. Τα οστά μπορεί να τρίβονται μεταξύ τους και να συμπιέζουν γειτονικές νευρικές ρίζες, προκαλώντας πόνο και πιθανώς συνοδά νευρολογικά συμπτώματα όπως μυρμήγκιασμα, μούδιασμα ή/και αδυναμία στις περιοχές που τροφοδοτούνται από τις πάσχουσες νευρικές ρίζες.
Αιτίες (Θωρακική κήλη μεσοσπονδύλιου δίσκου)
Η κήλη μεσοσπονδύλιου δίσκου στη θωρακική μοίρα της σπονδυλικής στήλης είναι μια πάθηση που αφορά την άνω πλάτη. Η δισκοκήλη μπορεί να οδηγήσει σε διαρροή του εσωτερικού υλικού του δίσκου προς τα έξω και άσκηση επιβλαβούς πίεσης σε γειτονικές νευρικές ρίζες. Αυτό μπορεί να προκαλέσει πόνο στην άνω πλάτη και ενδεχομένως πόνο και συμπτώματα στα νεύρα όπως μυρμήγκιασμα, μούδιασμα και/ή αδυναμία που μπορεί να αντανακλάται στο στήθος και την κοιλιακή χώρα. Γενικά, η θωρακική μοίρα είναι λιγότερο επιρρεπής συγκριτικά με την οσφυϊκή και την αυχενική μοίρα της σπονδυλικής στήλης.
Αιτίες (Σύνδρομο ζυγοαποφυσιακών αρθρώσεων)
Το σύνδρομο ή η πάθηση των ζυγοαποφυσιακών αρθρώσεων αναφέρεται στον πόνο που προέρχεται από αυτές τις αρθρώσεις. Οι παθήσεις των συγκεκριμένων αρθρώσεων μπορεί να οδηγήσουν από ήπιο, μέχρι πολύ σοβαρού βαθμού περιορισμό της δραστηριότητας των ασθενών.
Αιτίες (Οστεοαρθρίτιδα θωρακικής μοίρας)
Η οστεοαρθρίτιδα της σπονδυλικής στήλης εμφανίζεται ως συνέπεια της φυσιολογικής διαδικασίας της γήρανσης. Μπορεί να προσβάλει τη σπονδυλική στήλη σε οποιοδήποτε τμήμα, προκαλώντας πόνο και ενοχλήσεις που ενδέχεται να επιδεινώνονται με την πάροδο του χρόνου. Η θωρακική σπονδύλωση είναι ένας γενικός όρος για την περιγραφή του πόνου που προκαλείται από εκφυλιστικές παθήσεις στη θωρακική μοίρα της σπονδυλικής στήλης.
Αιτίες (Στένωση των τρημάτων στη θωρακική μοίρα)
Όταν ένα μεσοσπονδύλιο τρήμα (οστικό άνοιγμα, μέσα από το οποίο η νευρική ρίζα εγκαταλείπει τον νωτιαίο σωλήνα) στενεύει και μικραίνει, η νευρική ρίζα έχει λιγότερο χώρο και μπορεί να συμπιέζεται. Οι εκφυλιστικές αλλοιώσεις σε συνάρτηση με οστεοαρθρίτιδα ή/και εκφυλιστική δισκοπάθεια στη θωρακική μοίρα της σπονδυλικής στήλης μπορεί να δημιουργήσουν οστικές προεξοχές (οστεόφυτα) καθώς και πάχυνση (οστεοποίηση/οστέωση) των σπονδυλικών συνδέσμων ή προβολή ενός μεσοσπονδύλιου δίσκου, με αποτέλεσμα την άσκηση επιβλαβούς πίεσης στη νευρική ρίζα μέσα στο μεσοσπονδύλιο τρήμα.
Αιτίες (Θωρακική σπονδυλική στένωση)
Η σπονδυλική στένωση αναφέρεται στη στένωση του σπονδυλικού σωλήνα (του οστικού σωλήνα, μέσα από τον οποίο διέρχονται τα νωτιαία νεύρα και ο νωτιαίος μυελός) ή των μεσοσπονδύλιων τρημάτων (των μεσοσπονδύλιων ανοιγμάτων, μέσα από τα οποία εξέρχονται οι νευρικές ρίζες από το σπονδυλικό σωλήνα). Αυτή η κατάσταση μπορεί να προκαλέσει συμπίεση των νεύρων ή του νωτιαίου μυελού (θωρακική μυελοπάθεια). Η σπονδυλική στένωση είναι συχνά το αποτέλεσμα εκφυλιστικών παθήσεων όπως η φθορά των αρθρώσεων (οστεοαρθρίτιδα) ή/και η εκφυλιστική αλλοίωση των μεσοσπονδύλιων δίσκων.
Αιτίες (Θωρακική ριζοπάθεια)
Η θωρακική ριζοπάθεια είναι μια πάθηση, κατά την οποία υπάρχει δυσλειτουργία μίας ή περισσοτέρων νευρικών ριζών στη θωρακική μοίρα της σπονδυλικής στήλης και η οποία εκδηλώνεται κατά κανόνα ως πόνος που αντανακλά από τη θωρακική περιοχή κατά μήκος της πάσχουσας νευρικής ρίζας. Μπορεί να συνοδεύεται από διαταραχές της αισθητικότητας, της κινητικότητας ή των αντανακλαστικών. Κάθε πάθηση, στην οποία συμπιέζονται ή ερεθίζονται με οποιονδήποτε τρόπο οι αυχενικές νευρικές ρίζες, μπορεί να προκαλέσει θωρακική ριζοπάθεια. Τις περισσότερες φορές είναι αποτέλεσμα εκφυλιστικής νόσου στη θωρακική μοίρα της σπονδυλικής στήλης.
Αιτίες (Τραύμα)
Ο πόνος στην άνω πλάτη μπορεί να προκληθεί από άμεσο τραυματισμό στο άνω μέρος της πλάτης. Αυτό θα μπορούσε να οφείλεται σε οτιδήποτε, από μια πτώση έως ένα τροχαίο ατύχημα ή ακόμη και σε αθλητικό τραυματισμό. Προσκρούσεις υψηλής ενέργειας θα μπορούσαν να προκαλέσουν κάταγμα ενός σπονδύλου ή πλευράς.
Αιτία (Κατάγματα συμπίεσης)
Τα κατάγματα συμπίεσης συνήθως προκαλούνται από οστεοπόρωση στους ηλικιωμένους, ειδικότερα στις γυναίκες. Οστεοπόρωση είναι η μείωση της οστικής πυκνότητας που οδηγεί στο εύκολο ράγισμα και σπάσιμο των οστών. Η συμπίεση αυτών των ευάλωτων σπονδύλων οδηγεί σε μικρά θραύσματα στο μπροστινό μέρος των οστών της σπονδυλικής στήλης και συνεπώς σε παραμόρφωση των οστών που αποκτούν σφηνοειδές σχήμα. Επιπλέον, η συμπίεση των οστών οδηγεί σε απώλεια ύψους του οστεοπορωτικού σπονδύλου, η οποία μπορεί να προκαλέσει πόνο στην άνω πλάτη και μεταβολές στη σωματική στάση.
Αιτίες (Κύφωση)
Η κύφωση είναι ο γενικός όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει την υπερβολική κύρτωση της θωρακικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης προς τα εμπρός που οδηγεί στο καμπούριασμα της πλάτης. Πολλές διαφορετικές αιτίες μπορεί να οδηγήσουν σε αυτή την παραμόρφωση της σπονδυλικής στήλης. Η πιο συνηθισμένη αιτία της κύφωσης στα ηλικιωμένα άτομα είναι ένα συμπιεστικό κάταγμα λόγω οστεοπόρωσης. Η κύφωση μπορεί επίσης να αναπτυχθεί ως αποτέλεσμα εκφυλιστικής δισκοπάθειας. Η κύφωση Scheuermann είναι μια νόσος των εφήβων που οφείλεται στην παθολογική ανάπτυξη της σπονδυλικής στήλης και των δίσκων.
Αιτίες (Σκολίωση)
Η σκολίωση είναι η παθολογική πλευρική κυρτότητα της σπονδυλικής στήλης. Αυτή η παραμόρφωση της σπονδυλικής στήλης αναπτύσσεται κυρίως στη μέση παιδική ηλικία. Στα παιδιά είναι συνήθως ασυμπτωματική. Ο πόνος στην άνω πλάτη μπορεί να προκληθεί σε ενήλικες με μακροχρόνια παραμόρφωση και γενικά σε σοβαρές περιπτώσεις σκολίωσης.
Συμπτώματα
Τα συμπτώματα στην άνω πλάτη μπορεί να εμφανιστούν με διαφορετικές μορφές, ανάλογα με την προέλευση του πόνου και τη σοβαρότητα του τραυματισμού. Ο πόνος στην άνω πλάτη μπορεί να είναι ήπιος και απλώς ενοχλητικός ή μπορεί να είναι τόσο έντονος που να παρεμποδίζει τις καθημερινές δραστηριότητες των ατόμων. Ο πόνος στην άνω πλάτη μπορεί να παρουσιαστεί ξαφνικά ή μπορεί να αναπτυχθεί με αργό ρυθμό και να επιδεινωθεί σταδιακά με την πάροδο του χρόνου.
Τα συμπτώματα μπορεί να είναι βραχυπρόθεσμα, να εμφανίζονται και να εξαφανίζονται τακτικά, να επανέρχονται κατά διαστήματα ή να είναι μόνιμα.
Ο πόνος στην άνω πλάτη συνήθως συνδέεται με δυσκαμψία, η οποία χαρακτηρίζεται κατά κανόνα από πιάσιμο και μυϊκούς πόνους. Τα συμπτώματα μπορεί να οξυνθούν από ορισμένες δραστηριότητες ή στάσεις του σώματος και συνήθως ανακουφίζονται με την αλλαγή της σωματικής στάσης και την κίνηση.
Σε περίπτωση συμπιεστικού κατάγματος λόγω οστεοπόρωσης, το πρώτο σύμπτωμα είναι κυρίως ένας οξύς πόνος στην πλάτη, ο οποίος συνήθως ανακουφίζεται με την ξεκούραση. Η περιοχή γύρω από το κάταγμα μπορεί να είναι ευαίσθητη στο άγγιγμα.
Στις περιπτώσεις της σπονδυλικής στένωσης και της θωρακικής δισκοκήλης ένα προσβεβλημένο νωτιαίο νεύρο στη θωρακική περιοχή μπορεί να οδηγήσει σε πόνο στην άνω πλάτη και ενδεχομένως να προκαλέσει πόνο και συμπτώματα στα νεύρα όπως μυρμήγκιασμα, μούδιασμα ή/και αδυναμία που μπορεί να αντανακλάται στο στήθος και την κοιλιακή χώρα.
Θεραπεία
Οι επιλογές της θεραπείας του πόνου στην άνω πλάτη εξαρτώνται από την προέλευση του πόνου και τη σοβαρότητα του τραυματισμού. Η θεραπεία του πόνου στη θωρακική μοίρα της σπονδυλικής στήλης επικεντρώνεται στην ελαχιστοποίηση του πόνου, στη σταθεροποίηση της σπονδυλικής στήλης και στη βελτίωση ή διατήρηση της κινητικότητας. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με ανάπαυση, θερμοθεραπεία, αναλγητικά/αντιφλεγμονώδη φάρμακα, μυοχαλαρωτικά, χειροθεραπεία καθώς και φυσικοθεραπεία.
Οι επίπονοι τεταμένοι μύες μπορεί να ανακουφιστούν με το συνδυασμό των παραπάνω θεραπειών με διήθηση αυτών των μυών με τοπικό αναισθητικό (διήθηση σημείων πυροδότησης πόνου – trigger points).
Μπορεί επίσης να γίνει διήθηση ή αποκλεισμός των ζυγοαποφυσιακών αρθρώσεων, ώστε να διαγνωστεί και να αντιμετωπιστεί ο πόνος. Αν οι μη χειρουργικές θεραπευτικές μέθοδοι αποβούν αναποτελεσματικές και ο ασθενής ανταποκριθεί θετικά στον αποκλεισμό των ζυγοαποφυσιακών αρθρώσεων, τότε η επόμενη θεραπευτική επιλογή είναι συχνά η απονεύρωση των ζυγοαποφυσιακών αρθρώσεων με ραδιοσυχνότητα.
Σε περίπτωση συμπιεστικού κατάγματος λόγω οστεοπόρωσης, η θεραπεία περιλαμβάνει τόσο τη θεραπεία του κατάγματος όσο και τη θεραπεία της υποκείμενης οστεοπόρωσης. Η θεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει ξεκούραση, θερμοθεραπεία, αναλγητικά ή αντιφλεγμονώδη φάρμακα, φυσικοθεραπεία και στηρίγματα πλάτης (ορθοπαιδικός κηδεμόνας). Μπορεί επίσης να ενδείκνυται χειρουργική επέμβαση, όπως σπονδυλοπλαστική και κυφοπλαστική.
Η θωρακική ριζοπάθεια μπορεί κατά κανόνα να αντιμετωπιστεί επιτυχώς χωρίς χειρουργική επέμβαση με συνδυασμό τεχνικών διαχείρισης πόνου, φυσικοθεραπείας και θεραπευτικών εγχύσεων στη σπονδυλική στήλη.
Η χειρουργική επέμβαση συνιστάται όταν οι συντηρητικές μέθοδοι θεραπείας δεν επιφέρουν ανακούφιση από τον πόνο ή σε περιπτώσεις που υπάρχει σημαντικό νευρολογικό έλλειμμα, όπως προοδευτική μυϊκή αδυναμία ή συμπίεση του νωτιαίου μυελού στη θωρακική μοίρα της σπονδυλικής στήλης (θωρακική μυελοπάθεια).
Βιβλιογραφία
- Kraemer J., Hasenbring M., Kraemer R., Taub E., Theodoridis T., Wilke H.J.: Intervertebral Disc Diseases: Causes, Diagnosis, Treatment and Prophylaxis. Thieme 2009.
- Theodoridis T., Kraemer J.: Injektionstherapie an der Wirbelsäule. Manual und Atlas. 3. Auflage. Thieme 2017.
- Niethard F., Pfeil J., Biberhaler P.: Orthopädie und Unfallchirurgie. 6. Auflage. Thieme 2009.
- Wirth CJ., Mutscher W.: Praxis der Orthopädie und Unfallchirurgie. 2. Auflage. Thieme 2009.
