Σύνδρομο Αποτυχημένης Επέμβασης στη Σπονδυλική Στήλη

Σύνοψη

Το σύνδρομο αποτυχημένης επέμβασης στη σπονδυλική στήλη είναι μια αναγνωρισμένη ιατρική διάγνωση για το συνεχή χρόνιο πόνο και τα συμπτώματα που επιμένουν μετά από χειρουργική επέμβαση στη σπονδυλική στήλη, είτε στον αυχένα είτε στην πλάτη. Η χειρουργική επέμβαση στη σπονδυλική στήλη πραγματοποιείται κατά κανόνα για να επιτευχθούν δύο κύριοι στόχοι: Αφενός, η αποφόρτιση μιας συμπιεσμένης νευρικής ρίζας και αφετέρου η σταθεροποίηση μιας επώδυνης άρθρωσης. Το σύνδρομο αποτυχημένης επέμβασης στη σπονδυλική στήλη μπορεί να εμφανιστεί αν δεν επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι ή αν κατά τη χειρουργική επέμβαση στη σπονδυλική στήλη τραυματιστεί μια νευρική ρίζα ή κάποια άλλη δομή κοντά στο σημείο της επέμβασης.

Αιτίες (Λανθασμένη διάγνωση)

Το επιτυχές αποτέλεσμα μιας επέμβασης στη σπονδυλική στήλη εξαρτάται από την ακριβή διάγνωση της αιτίας του πόνου. Η πιο συχνή αιτία για μια επέμβαση, μετά την οποία τα συμπτώματα δεν υποχωρούν και πιθανώς προκαλούνται και νέα συμπτώματα, είναι το γεγονός ότι το χειρουργηθέν παθολογικό εύρημα που φαινόταν στον απεικονιστικό έλεγχο δεν αποτελεί την πραγματική αιτία για τον πόνο του ασθενούς. Ένας πιθανός λόγος που μπορεί να συμβεί αυτό είναι ότι η σπονδυλική στήλη αποτελεί ένα περίπλοκο σύνολο πολυάριθμων δομών και κινητών αρθρώσεων και σε πολλές περιπτώσεις ο πόνος προκαλείται από περισσότερες από μία δομές. Ένας μεγάλος περιορισμός στη θεραπεία των παθήσεων της σπονδυλικής στήλης έγκειται στην έλλειψη απεικονιστικών μεθόδων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν κατά την κίνηση της σπονδυλικής στήλης ή κατά την εκτέλεση μιας κίνησης που προκαλεί τα συμπτώματα.

Αιτίες (Μεταβολή της εμβιομηχανικής – Μετεγχειρητική αστάθεια)

Λόγω μεταβολής της εμβιομηχανικής (με τον όρο εμβιομηχανική εννοούμε τη συνδυασμένη μελέτη της κίνησης από ανατομική, φυσιολογική και μηχανική άποψη) μετά από μια χειρουργική επέμβαση στη σπονδυλική στήλη ενδέχεται να επιταχυνθεί στη συγκεκριμένη περιοχή η εκφύλιση της σπονδυλικής στήλης. Για παράδειγμα, η χειρουργική αφαίρεση ενός μεγάλου τμήματος του μεσοσπονδύλιου δίσκου οδηγεί σε απότομες αλλαγές στη συγκεκριμένη περιοχή, ώστε οι γειτονικές δομές δεν έχουν τον χρόνο να προσαρμοστούν.

Αιτίες (Υποτροπιάζουσα κήλη μεσοσπονδύλιου δίσκου)

Οι μεσοσπονδύλιοι δίσκοι είναι «αμορτισέρ» (απορροφητές κραδασμών) που βρίσκονται ανάμεσα στα οστά της σπονδυλικής στήλης (σπόνδυλοι). Κάθε φορά που απομακρύνεται δισκικός ιστός από το μεσοσπονδύλιο χώρο, είτε από μόνος του λόγω δισκοκήλης είτε μετά από χειρουργική αφαίρεση, διαταράσσεται η ακεραιότητα του δίσκου ως ωσμωτικού συστήματος. Η απώλεια ύψους και ελαστικότητας επηρεάζει τις εμβιομηχανικές του ιδιότητες, με αποτέλεσμα να αυξάνεται ο κίνδυνος υποτροπής της δισκοκήλης.

Αιτίες (Σύνδρομο ζυγοαποφυσιακών αρθρώσεων)

Όταν μικραίνει ο χώρος μεταξύ των δύο σπονδύλων πάνω και κάτω από τον πάσχοντα μεσοσπονδύλιο δίσκο, υπάρχει μικρότερο «μαξιλαράκι» μεταξύ τους και η σπονδυλική στήλη γίνεται πιο ασταθής. Οι ζυγοαποφυσιακές αρθρώσεις, δηλαδή τα σημεία, στα οποία έρχονται σε επαφή οι σπόνδυλοι, αναγκάζονται να μετατοπιστούν. Μπαίνουν η μία μέσα στην άλλη και έτσι μπορεί να επηρεαστεί η λειτουργία τους.
Ο χόνδρος που καλύπτει τις προσβεβλημένες ζυγοαποφυσιακές αρθρώσεις σταδιακά φθείρεται. Οι αρθρώσεις διογκώνονται και γίνονται δύσκαμπτες. Τα σπονδυλικά οστά τρίβονται απευθείας μεταξύ τους, με αποτέλεσμα τον πιθανό σχηματισμό οστικών προεξοχών (οστεοφύτων) στα άκρα των ζυγοαποφυσιακών αρθρώσεων και τη μεγέθυνση των αρθρώσεων.
Το σύνδρομο ή η πάθηση των ζυγοαποφυσιακών αρθρώσεων είναι ο πόνος που προκαλείται από τις μεσοσπονδύλιες αρθρώσεις.

Αιτίες (Σπονδυλική στένωση)

Λόγω σπονδυλικών μετατοπίσεων και υπέρμετρης οστικής ανάπτυξης (οστικές προεξοχές ή οστεόφυτα) μπορεί να μικρύνει ο χώρος μέσα από τον οποίο διέρχονται οι νευρικές ρίζες (σπονδυλικός σωλήνας), με αποτέλεσμα την επιβλαβή συμπίεση του νωτιαίου μυελού ή των νευρικών ριζών.

Αιτίες (Ουλώδεις συμφύσεις – Επισκληρίδια ίνωση)

Ο σχηματισμός ουλώδους ιστού είναι μέρος της φυσικής διαδικασίας της επούλωσης μετά από μια χειρουργική επέμβαση στη σπονδυλική στήλη. Η έκταση των μετεγχειρητικών ουλών (συμφύσεις) εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την τάση του ασθενούς να σχηματίζει ουλώδη ιστό. Επιπλέον, ο σχηματισμός ουλών μπορεί να ευνοηθεί από εξωγενείς παράγοντες όπως χειρουργικές επεμβάσεις που επιπλέκονται από σοβαρές αιμορραγίες, τραυματισμούς της νευρικής ρίζας και ανεπαρκή μετεγχειρητική φροντίδα.
Ενώ ο ουλώδης ιστός μπορεί να είναι η πραγματική αιτία του πόνου, εντούτοις ο πόνος δεν εκπορεύεται από αυτόν, καθώς ο ιστός αυτός δεν περιέχει νευρικές απολήξεις. Αντιθέτως, εικάζεται ότι ο κύριος μηχανισμός του πόνου είναι η συμπίεση ή παγίδευση της νευρικής ρίζας από ινώδεις συμφύσεις επισκληρίδια ίνωση.

Αιτίες (Σπονδυλοδεσία)

Στην επέμβαση σπονδυλοδεσίας ένα τμήμα της σπονδυλικής στήλης συνενώνεται μόνιμα με κάποιο άλλο, με σκοπό να σταματήσουν οι κινήσεις ανάμεσα στα δύο αυτά τμήματα. Με αυτόν τον τρόπο ασκείται επιπλέον φόρτιση στα επίπεδα πάνω και κάτω από τη συνένωση, προκαλώντας ενδεχομένως εκφυλιστικές αλλοιώσεις και πόνο σε αυτές τις περιοχές.
Επιπλέον, η συνένωση της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης με το ιερό οστό καθώς και η συνένωση περισσοτέρων επιπέδων μπορεί να οδηγήσει σε πάθηση της ιερολαγόνιας άρθρωσης (σύνδρομο ιερολαγόνιας άρθρωσης).
Στη σπονδυλοδεσία υπάρχει επίσης ο κίνδυνος να μην επιτευχθεί σωστή συνένωση.

Αιτίες (Μυϊκός αποπρογραμματισμός)

Η αλλαγή της εμβιομηχανικής λόγω χειρουργικής επέμβασης στην πλάτη μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένο τόνο των μυών της σπονδυλικής στήλης που ελέγχουν άμεσα τις κινήσεις της. Η αυξημένη επιβάρυνση αυτών των μυών μπορεί να επιφέρει δυσκαμψία, φλεγμονή, σπασμούς και κόπωση και όλα αυτά μπορεί με τη σειρά τους να οδηγήσουν στην εμφάνιση πόνου στην πλάτη.

Συμπτώματα

Τα συμπτώματα εξαρτώνται από την περιοχή και τη δομή που έχει προσβληθεί. Μετά από χειρουργικές επεμβάσεις χωρίς επιπλοκές, τα τυπικά συμπτώματα εμφανίζονται συνήθως μετά από ένα ασυμπτωματικό χρονικό διάστημα μερικών μηνών.
Τα συχνά συμπτώματα περιλαμβάνουν πόνο στην πλάτη ή τον αυχένα στη χειρουργημένη περιοχή. Ο πόνος μπορεί να είναι οξύς, καυστικός ή διαξιφιστικός και να αντανακλά στο πόδι ή το χέρι. Μπορεί, επίσης, να περιγράφεται ως διάχυτος, αμβλύς και συνεχής. Ενδέχεται να εμφανιστεί μυρμήγκιασμα, μούδιασμα ή/και αδυναμία στα άκρα.

Θεραπεία

Οι επιλογές θεραπείας για το σύνδρομο αποτυχημένης επέμβασης στη σπονδυλική στήλη εξαρτώνται από την προσβληθείσα περιοχή και τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων. Ο βασικός πυρήνας θεραπείας αποτελείται από το συνδυασμό τεχνικών διαχείρισης πόνου, φυσικοθεραπείας και θεραπευτικών εγχύσεων στη σπονδυλική στήλη.
Η χειρουργική αντιμετώπιση μπορεί να συνιστάται όταν οι συντηρητικές μέθοδοι θεραπείας δεν παρέχουν ανακούφιση από τον πόνο και επηρεάζεται αρνητικά η ποιότητα ζωής του ασθενούς ή όταν υπάρχει σημαντικό νευρολογικό έλλειμμα, όπως προοδευτική μυϊκή αδυναμία.

Βιβλιογραφία

1. Kraemer J., Hasenbring M., Kraemer R., Taub E., Theodoridis T., Wilke H.J.: Intervertebral Disc Diseases: Causes, Diagnosis, Treatment and Prophylaxis. Thieme 2009.
2. Sebaaly A., Lahoud M-J., Rizkallah M., Kreichati G., Kharrat K.: Etiology, Evaluation and Treatment of Failed Back Surgery Syndrome. Asian Spine Journal 2018; 12 (3): 574-585.
3. Baber Z., Erdec M.: Failed Back Surgery Syndrome: Current Perspectives.
   Journal of Pain Research 2016; 9: 979-987.