Σύνοψη
Ο δισκογενής πόνος αναφέρεται στον πόνο που οφείλεται σε βλάβη/αλλοιώσεις του μεσοσπονδυλίου δίσκου, ως επί το πλείστον ως αποτέλεσμα εκφύλισης. Η εκφυλιστική δισκοπάθεια είναι μια πάθηση που σχετίζεται με την πάροδο της ηλικίας και εμφανίζεται όταν ένας ή περισσότεροι δίσκοι φθείρονται ή παρουσιάζουν ρωγμές/σχισμές με αποτέλεσμα συχνά να προκαλείται πόνος. Παρόλα αυτά, αυτό δεν προδικάζει πως κάθε εκφυλισμένος δίσκος θα οδηγήσει σε δισκογενή πόνο.
Ανάλογα με το επίπεδο της σπονδυλικής στήλης που εντοπίζεται o δισκογενής πόνος εκφράζεται κλινικά ως οσφυαλγία (πόνος στη μέση), θωρακαλγία (πόνος στην άνω πλάτη) ή αυχεναλγία (πόνος στον αυχένα).
Ο χρόνιος δισκογενής πόνος αποτελεί ένα σύνδρομο χρόνιου πόνου που διαρκεί περισσότερο από 3 μήνες. Συνιστά ένα κοινό πρόβλημα που υποβαθμίζει σοβαρά την ποιότητα της ζωής.
Ανατομία (Μεσοσπονδύλιοι δίσκοι)
Οι μεσοσπονδύλιοι δίσκοι είναι απορροφητές κραδασμών («αμορτισέρ») που βρίσκονται ανάμεσα στα οστά της σπονδυλικής στήλης (τους σπονδύλους). Βοηθούν στη διατήρηση της ευελιξίας της πλάτης και ταυτόχρονα στην αντίσταση σε δυνάμεις και επιτρέπουν την κάμψη, την κύρτωση και τη στροφή της σπονδυλικής στήλης. Κάθε μεσοσπονδύλιος δίσκος έχει ένα παχύ εξωτερικό στρώμα που είναι γνωστό ως ινώδης δακτύλιος (annulus fibrosus), ο οποίος περιβάλλει το μαλακό και ζελατινώδη πυρήνα που ονομάζεται πηκτοειδής πυρήνας (nucleus pulposus). Ο υγιής και καλά ενυδατωμένος δίσκος περιέχει μεγάλη ποσότητα υγρού στο εσωτερικό του, δηλαδή στον πηκτοειδή πυρήνα, παρέχοντας προστασία και ευελιξία στη σπονδυλική στήλη.
Όπως και άλλα μέρη του σώματος, έτσι και οι μεσοσπονδύλιοι δίσκοι φέρουν νευρικές ίνες / αισθητικές απολήξεις του πόνου (αλγοϋποδοχείς), οι οποίες βρίσκονται στην περιφέρεια του ινώδους δακτυλίου. Ο ερεθισμός αυτών των νευρικών ινών μπορεί να οδηγήσει σε δισκογενή πόνο.
Εκφύλιση των μεσοσπονδύλιων δίσκων
1.Απώλεια υγρού
Ο εκφυλισμένος δίσκος χαρακτηρίζεται από σημαντικά μειωμένη περιεκτικότητα υγρού, με αποτέλεσμα να γίνεται λεπτότερος και λιγότερο ευέλικτος. Συνεπώς, μειώνεται η απόσταση μεταξύ των γειτονικών σπονδύλων, προκαλώντας αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης ρωγμών/σχισμών και ρήξεων στο εξωτερικό στρώμα (τοίχωμα) του δίσκου που ονομάζεται ινώδης δακτύλιος.
2. Ρήξη μεσοσπονδύλιου δίσκου – Επούλωση μεσοσπονδύλιου δίσκου – Εξασθένηση και κατάρρευση μεσοσπονδύλιου δίσκου
Ο δίσκος δεν είναι σε θέση να θεραπευτεί σωστά από μόνος του καθώς δεν τροφοδοτείται άμεσα με αίμα. Κατά συνέπεια, μια ρωγμή/σχισμή στον ινώδη δακτύλιο ή δε θα θεραπευτεί ή θα σχηματίσει ουλώδη ιστό, ο οποίος δεν είναι τόσο ισχυρός όσο ο αρχικός ιστός. Η περαιτέρω εξασθένηση του δίσκου μπορεί να οδηγήσει εκ νέου σε ρήξη και τελικά να προκαλέσει κατάρρευση.
Παθοφυσιολογικός μηχανισμός
Η διαταραχή της φυσιολογικής λειτουργίας του μεσοσπονδυλίου δίσκου μπορεί να οδηγήσει στη σημαντική μείωση της ικανότητας του να απορροφά αποτελεσματικά τις δυνάμεις που εφαρμόζονται σε αυτόν. Η εμφάνιση ρωγμών/σχισμών στο εξωτερικό στρώμα (τοίχωμα) του δίσκου επιτρέπουν σε τμήματα του πηκτοειδούς πυρήνα να εισέρχονται σε αυτές με κάθε κίνηση. Το υλικό του πυρήνα περιέχει υψηλά επίπεδα φλεγμονωδών ουσιών που προκαλούν τοπική φλεγμονή και πόνο όταν έρχονται σε επαφή με τις νευρικές ίνες / αισθητικές απολήξεις του πόνου (αλγοϋποδοχείς), οι οποίες βρίσκονται στην περιφέρεια του ινώδους δακτυλίου.
Πέρα από την εκφυλιστική δισκοπάθεια που σχετίζεται με την πάροδο της ηλικίας, η διαταραχή της φυσιολογικής λειτουργίας του μεσοσπονδυλίου δίσκου με την εκφυλιστική αλλοίωση του περιεχομένου του, μπορεί να είναι αποτέλεσμα τραυματισμού. Επίσης, η κληρονομικότητα και η κακή διατροφή μπορεί εξίσου να παίζουν κάποιον ρόλο.
Συμπτώματα
Ο δισκογενής πόνος συχνά επιδεινώνεται με κάποιες στάσεις του σώματος και κάποιες κινήσεις που αυξάνουν την πίεση μέσα στο μεσοσπονδύλιο δίσκο (υψηλή ενδοδισκική πίεση). Αυτές συμπεριλαμβάνουν την κάμψη, τη στροφή, την άρση βάρους, την καθιστή θέση καθώς επίσης το φτέρνισμα και το βήξιμο.
Η ηπίου βαθμού εκφυλιστική δισκοπάθεια μπορεί να μην προκαλεί κανένα σύμπτωμα. Αντίθετα, οι σοβαρού βαθμού αλλοιώσεις στους μεσοσπονδυλίους δίσκους μπορεί να είναι αιτία έντονου πόνου, με σοβαρή υποβάθμιση της ποιότητας της ζωής. Ανάλογα με το επίπεδο της σπονδυλικής στήλης που εντοπίζεται ο δισκογενής πόνος εκφράζεται κλινικά ως οσφυαλγία, θωρακαλγία ή αυχεναλγία.
Ο δισκογενής πόνος μπορεί να συνοδεύεται με ριζοπάθεια, μια πάθηση κατά την οποία υπάρχει ερεθισμός μίας ή περισσοτέρων νευρικών ριζών στη σπονδυλική στήλη. Ο εντοπισμός του πόνου εξαρτάται από τη θέση του πάσχοντος δίσκου. Εάν ο προσβεβλημένος δίσκος βρίσκεται στην οσφυϊκή περιοχή μπορεί να προκαλέσει πόνο στη μέση, τους γλουτούς ή το πόδι, ενώ εάν βρίσκεται στην αυχενική περιοχή μπορεί να προκαλέσει πόνο στον αυχένα ή το χέρι. Μπορεί, επίσης, να συνοδεύεται από διαταραχές της αισθητικότητας, της κινητικότητας ή των αντανακλαστικών.
Διαγνωστικές εξετάσεις (Μαγνητική τομογραφία, Δισκογραφία)
Η μαγνητική τομογραφία είναι η συνήθης διαγνωστική εξέταση που χρησιμοποιείται για την απεικόνιση του εκφυλισμένου μεσοσπονδυλίου δίσκου. Εντούτοις, σε περιπτώσεις που πρέπει να γίνει η επιβεβαίωση της προέλευσης του πόνου από κάποιο συγκεκριμένο δίσκο μπορεί να διενεργηθεί δισκογραφία. Πρόκειται για μια διαγνωστική εξέταση που διενεργείται υπό ακτινοσκοπικό έλεγχο, όπου γίνεται έγχυση σκιαγραφικού στο δίσκο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της ενδοδισκικής πίεσης και την αναπαραγωγή των συμπτωμάτων στην περίπτωση πάσχοντος δίσκου.
Θεραπεία
Η θεραπεία τoυ δισκογενούς πόνου επικεντρώνεται στη μείωση του πόνου, τη σταθεροποίηση της σπονδυλικής στήλης και τη βελτίωση ή τη διατήρηση της κινητικότητας. Η πάθηση αυτή μπορεί κατά κανόνα να αντιμετωπιστεί επιτυχώς χωρίς χειρουργική επέμβαση με ανάπαυση, τοποθέτηση του σώματος σε ύπτια θέση με τα ισχία και τα γόνατα σε ορθή γωνία (στάση αποφόρτισης), θερμοθεραπεία, αναλγητικά/αντιφλεγμονώδη φάρμακα, χρήση ορθοπαιδικών κηδεμόνων και φυσικοθεραπεία.
Η οσφυϊκή ή η αυχενική ριζοπάθεια συνήθως αντιμετωπίζεται επιτυχώς χωρίς χειρουργική επέμβαση με συνδυασμό τεχνικών διαχείρισης του πόνου, φυσικοθεραπείας και θεραπευτικών εγχύσεων στη σπονδυλική στήλη.
Η ενδοδισκική ηλεκτροθερμική θεραπεία (Intradiscal Electrodermal Therapy – IDET) είναι ένας μικροεπεμβατικός τρόπος αντιμετώπισης του δισκογενούς πόνου. Υπό ακτινοσκοπικό έλεγχο τοποθετείται μια μικρή βελόνα/καθετήρας στον πάσχοντα δίσκο. Ένα ειδικό ηλεκτρόδιο ραδιοσυχνότητας προωθείται μέσω της βελόνας πολύ κοντά στο επώδυνο τμήμα του δίσκου. Στη συνέχεια χρησιμοποιείται θερμική ενέργεια για να προκαλέσει το θερμικό καυτηριασμό των ινών του δακτυλίου. Σκοπός της συγκεκριμένης διαδικασίας είναι να επιτευχθεί η συρρίκνωση των σχισμών στο εξωτερικό στρώμα (τοίχωμα) του δίσκου καθώς επίσης και να αποκοπεί η οδός μεταφοράς των αλγεινών ερεθισμάτων προς τον εγκέφαλο μέσω της καταστροφής των αισθητικών απολήξεων του πόνου.
Η χειρουργική αντιμετώπιση μπορεί να συνιστάται όταν οι συντηρητικές μέθοδοι θεραπείας δεν επιφέρουν ανακούφιση από τον πόνο και η ποιότητα ζωής του ασθενούς εξακολουθεί να επηρεάζεται αρνητικά ή όταν υπάρχει σοβαρό νευρολογικό έλλειμμα, όπως προοδευτική μυϊκή αδυναμία.
Βιβλιογραφία
- Kraemer J., Hasenbring M., Kraemer R., Taub E., Theodoridis T., Wilke H.J.: Intervertebral Disc Diseases: Causes, Diagnosis, Treatment and Prophylaxis. Thieme 2009.
- Theodoridis T., Kraemer J.: Injektionstherapie an der Wirbelsäule. Manual und Atlas. Auflage. Thieme 2017.
- Bogduk N.: Practice Guidelines for Spinal Diagnostic and Treatment Procedures. Edition. International Spine Intervention Society 2013.
- Müller F., Veihelmann A.: Radiofrequenz Behandlung in der Schmerztherapie. Indikationen, Techniken, Durchführung.
